Trong khuôn khổ đề tài cấp Bộ “Rối cạn của người Việt và người Tày: Truyền thống và biến đổi” do Bảo tàng Dân tộc học Việt Nam chủ trì, các thành viên tham gia Đề tài đã tiến hành nghiên cứu rối cạn của người Việt ở làng Tế Tiêu, thị trấn Đại Nghĩa, huyện Mỹ Đức, thành phố Hà Nội (trong thời gian 08-10/01/2025 và 15-17/01/2025) và rối cạn của người Tày ở làng Thẩm Rộc, xã Bình Yên, huyện Định Hóa, tỉnh Thái Nguyên (ngày 06-12/02/2025). Trong thời gian nghiên cứu tại thực địa, đoàn công tác đã tổ chức thảo luận nhóm, phỏng vấn sâu các nghệ nhân; chụp ảnh, ghi âm, ghi hình các hoạt động thực hành và truyền dạy nghề, quy trình tạo tác con rối; ghi chép, đo đạc chi tiết từng con rối ở cả hai phường rối. Tại Thái Nguyên, chương trình biểu diễn rối cạn của phường rối Tày Thẩm Rộc trong Lễ hội Lồng tồng ATK Định Hóa xuân Ất Tỵ 2025 cũng được ghi hình đầy đủ.
Đặc biệt, cũng trong thời gian làm việc tại các địa phương, đoàn công tác cũng đã tổ chức hai tọa đàm khoa học với chủ đề: “Bảo tồn và phát huy rối cạn của người Việt: Vấn đề và giải pháp” tại phường rối cạn Tế Tiêu (sáng ngày 09/01/2025) và “Cơ hội và thách thức cho sự phát triển rối cạn của người Tày” tại phường rối Tày Thẩm Rộc (sáng ngày 09/02/2025). Tới dự tọa đàm, có đại diện của Phòng Văn hóa huyện, đại diện lãnh đạo xã, Ban lãnh đạo phường rối và một số nghệ nhân của hai phường. Riêng phường rối Tày Thẩm Rộc còn có sự góp mặt của các nghệ nhân hát ví, hát lượn, hát then và chơi đàn tính. Tại tọa đàm, sau khi nghe các báo cáo tham luận, các đại biểu và nghệ nhân đã cùng nhau thảo luận về các vấn đề như: cách tạo hình con rối, kỹ thuật biểu diễn, ca từ và lời thoại… làm sao để tạo được sự hấp dẫn cho các trò diễn. Bên cạnh đó, còn có những ý kiến trao đổi về hình thức truyền dạy, sự phối hợp giữa nghệ nhân phường rối và chính quyền địa phương để tạo động lực thúc đẩy và thu hút các thế hệ trẻ yêu mến, tiếp nối việc bảo tồn và phát huy loại hình nghệ thuật dân gian này.
Thông qua tọa đàm khoa học, chính quyền địa phương và các nghệ nhân của hai phường rối đã xác định rõ hơn những cơ hội và thách thức để nghệ thuật rối cạn của người Việt và người Tày được duy trì và ngày càng phát triển.
Tin: Vũ Hồng Nhi
Ảnh: Vũ Hồng Nhi, Chu Quang Cường, Phùng Thị Tuệ Minh